Batı Anadolu'da "Efelik ve Eşkıyalık" türküleri ve hikayelerinin edebi yönden incelenmesi

TRT Türk Halk Müziği Repertuvarı temelinde oluşturduğumuz bu tezde, Batı Anadolu'nun on üç iline ait 963 türkü incelenmiş ve bu türkülerden 77'sinin efelik ve eşkıyalıkla bağlantılı olduğu görülmüştür. Tespit edilen bu türküler şekil, içerik olarak ayrı ayrı incelenmiş ve daha sonra da türkülerin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Efelik ve eşkıyalık türkülerinin neredeyse tamamının nazım türü koçaklama, güzelleme ve ağıttır. Nazım birimi bakımından 2 bent, 3'lü mısra ve 2 mısralı nakarat yapısı, efelik ve eşkıyalık türkülerinin genel karakterini yansıtmaktadır. Türkülerde daha çok 11'li ölçü kullanıldığı görülmektedir. Tam ve zengin kafiye çeşitleri rediflerle dolgunlaştırılmıştır. Düz kafiye düzeni fazladır. Türkülerde koşma nazım şekli birinci sırada, manî şekli ise ikinci sırada yer almaktadır. Kalıp ifadeler türkülerin tamamında kullanılmıştır. Deyim ve atasözleri yeterli düzeyde değildir. Yerel ağız özelliklerine sıklıkla rastlanmaktadır. İfadeler, sade ve akıcı bir üslupla verilmiştir. İncelenen türkülerin 63'ünde 36 kahramanın adı yer almakta ve bunların 30'unun hikâyesi mevcuttur. Diğer türkülerde ise belli bir kahraman adı yer almamaktadır. Tezde türkü metinlerinin yanı sıra bu hikâye metinlerine de yer verilmiştir. Bu yöntemin bölgedeki efelik kurumunun daha iyi anlaşılmasına ve efe hakkında yakılan bu türkülerin çok yönlü incelenmesine zemin sağlayacağı düşünülmektedir. Zira sözlü halk edebiyatının bir ürününü, oluştuğu ortamı yok sayarak incelemek mümkün değildir